Bò biển Phú Quốc hay còn gọi là cá cúi. Đây là một loài trong truyền thuyết được biết đến như nàng tiên cá. Do nó có hình dạng và tập tính khá độc đáo nên bộ phận cư dân thời xa xưa đã ví loài vật này như những con người sống trong biển.
Loài sinh vật này sống ở đâu?
Cá cúi, hay đu-gông, bò biển, cá nàng tiên (tên khoa học là Dugong dugon) là một động vật ở vùng cận duyên hải biển nhiệt đới. Loài này phân bố chủ yếu ở các vùng ven biển cận duyên nhiệt đới và bán nhiệt đới từ Ấn Độ Dương sang Thái Bình Dương. Bao trùm 37 quốc gia. Vĩ tuyến 26 bắc và nam thường được coi là giới hạn của cá cúi. Eo biển Torres ở Úc châu là địa bàn tập trung của hơn 10.000 con cá cúi sinh sống.
Ở Việt Nam…
Cá cúi được tìm thấy ở vùng biển Côn Đảo (khoảng 30 con) và Phú Quốc. Từ cuối thập niên 1990 vì môi trường bị ô nhiễm nhóm cá cúi ở Côn Đảo bị đe dọa và số cá cúi đã giảm. Sang đầu thập niên 2000 vùng Côn Đảo còn khoảng 10 con và Phú Quốc còn dưới 100 con. Mãi đến năm 2002 nhà chức trách tỉnh Kiên Giang mới thi hành lệnh cấm săn bắt cá cúi.
Cá cúi bị đe dọa bởi nạn săn bắn vì thịt cá cúi có tiếng là ngon. Vì chúng bơi rất chậm, cá cúi dễ bị sa lưới. Ngoài ra cặp nanh của cá cúi với cấu trúc giống ngàvoi nên cũng gây ra thị trường buôn nanh khiến chúng bị săn bắt.
Đặc điểm của bò biển
Cá cúi có thân hình con thoi. Ðuôi dạng vây nằm ngang thay vì dọc đứng của loài cá. Chi trước có hình mái chèo, dùng để chuyển hướng khi bơi và cũng dùng để “bồng” con cho bú giống như người. Vì vậy thời xưa có khi gọi là người cá.
Da dày, xám, lông thưa, có lớp mỡ dày bao bọc toàn thân. Phần đầu cá khá lớn so với tỷ lệ thân mình. Thị lực rất kém, nhưng khứu giác của nó rất nhạy bén. Môi rất dày, lởm chởm râu cứng. Chúng thường dùng môi ngoạm lấy rong biển ở dưới đáy biển để ăn. Con đực đôi khi mọc răng dài tương tự như ngà. Chúng có hàm răng rộng và bằng phẳng, thích hợp cho việc ăn tảo.
Tuy nhiên vì thức ăn là thực vật thường kém chất bổ nên loài cá cúi có hệ thống tiêu hóa rất dài (45 m) để hấp thụ tối đa các chất dinh dưỡng.
Dạ dày của chúng giống dạ dày của loài bò trên cạn. Từ đó chứng tỏ xuất xứ xa xưa của hải ngưu là động vật ăn cỏ trên cạn. Sau đó vì lí do nào đó mà di chuyển xuống biển sinh sống. Trung bình một con bò trưởng thành nặng từ 250 đến 300 kg. Có con nặng đến 1.600 kg. Con đực có chiều dài thân 2,5 – 3,15 m (có con dài đến 5,83). Con cái nhỏ hơn con đực, thường 2,40 – 3,00 m.
Thông thường một con bò biển sẽ bơi lặn dưới nước khoảng 15 phút sau đó ngoi lên bờ để thở. Vì nó bơi rất chậm nên rất dễ mắc lưới ngư dân, bò biển sẽ chết ngộp nhanh chóng. Thịt bò biển được bán với giá cực kỳ cao. Mọi bộ phận trên cơ thể bò biển đều được săn lùng rất gay gắt. Một cặp răng bò biển có thể lên đến 90 triệu đồng. Đến nay, số lượng bò biển không còn nhiều như trước nữa do loài động vật này sinh sản rất chậm.
Nanh bò biển rất đắt và được nhiều tay chơi săn lùng
Một cặp nanh bò biển
Vì thế nên ngày nay chính phủ đã ban hành luật cấm săn bắt loài động vật được liệt vào sách đỏ này nhằm bảo tồn loài sinh vật dường như chỉ xuất hiện trong truyền thuyết.
