Chùa Sùng Hưng (Sùng Hưng Cổ Tự) là một ngôi chùa lâu đời nhất ở huyện Phú Quốc. Chùa tọa lạc trên đường Trần Hưng Đạo, gần Dinh Cậu, ở thị trấn Dương Đông. Theo tài liệu còn lưu lại trước kia nơi đây là nghĩa địa hoang vắng. Để có chỗ thờ cúng và cầu siêu cho những linh hồn, người dân địa phương đã lập nên hai ngôi chùa là Sùng Nghĩa và Hưng Nhân. Về sau, người ta đã hợp nhất hai chùa lại và lấy tên là Sùng Hưng Tự.
Chùa Sùng Hưng nằm trên một ngọn núi gần trung tâm thị trấn Dương Đông. Cổng chùa quay về hướng Bắc, kiến trúc theo phong cách dân gian với “trước miếu, sau chùa”.
Lịch sự xây dựng và phát triển chùa
Từ khi khởi dựng cho đến nay, chùa Sùng Hưng đã trải qua hai lần trùng tu lớn vào năm 1924 và 1960. Theo thứ tự từ ngoài và trong, kiến trúc chùa được xây dựng độc đáo. Bên ngoài là tường rào có Tam quan lợp ngói hình lượn sóng và trang trí phù điêu “lưỡng long tranh châu”. Bên trên cổng có đề tên chùa bằng chữ Hán và chữ Quốc ngữ: 崇興古寺 – Sùng Hưng cổ tự. Ngoài ra, trên 4 cây cột cũng có đôi câu đối bằng chữ Hán.
Bên trong khu thờ tự
Giữa sân có tượng Bồ Tát Quan Âm lộ thiên đứng trên hồ nước, kế sau là cột cờ. Ngoài ra ở đây còn có miếu thờ bà Chúa Xứ Nương Nương và Anh hùng dân tộc Nguyễn Trung Trực. Chánh điện được bày trí tôn nghiêm với hệ thống hoành phi, câu đối được sơn son thếp vàng lộng lẫy. Nhiều pho tượng bằng gỗ, đồng và thạch cao được điêu khắc rất tinh xảo. Điện thờ trung tâm được bố trí theo ba tầng bậc. Đáng chú ý có Tam Thế Phật được thờ ở tầng trên hết: Tượng A Di Đà ngồi giữa. Tượng Đại Thế Chí đứng bên phải, tượng Quan Thế Âm đứng bên trái…
Ngoài ra, hai bên chánh điện còn phối thờ Thập Điện Diêm Vương và Ngũ Điện Diêm Vương. Sau Chánh điện là khu Hậu tổ và Hậu liêu. Bên hông chùa có đường lên viếng đài Phật A Di Đà. Phía sau là đài Thích Ca Niết Bàn được xây dựng vào năm 1960 và các ngôi miếu khác. Khung cảnh ở đây thường mát mẻ nhờ có các cây cổ thụ. Điểm đặc biệt tại chùa Sùng Hưng là từ sau ngày Bác Hồ (Chủ tịch Hồ Chí Minh) mất đến nay, vị sư trụ trì chùa đều dâng cơm cúng Bác mỗi ngày vào đúng giờ Ngọ. Trước năm 1975, việc cúng cơm này được bí mật tiến hành.
Sùng Hưng là ngôi chùa được nhiều khách thập phương viếng thăm
Ngoài ra trước năm này, chùa Sùng Hưng còn là một điểm liên lạc bí mật của lực lượng Cách mạng. Trong chùa hiện còn giữ nhiều hiện vật có giá trị khác như Đại Hồng Chung. Các câu đối, liễn, sơn son thiếp vàng và những hình ảnh sống động thuật lại bước đường Tây du của thầy trò Đường Tăng, v.v… Với quy mô và kiến trúc độc đáo, từ lâu chùa Sùng Hưng đã trở thành cụm văn hóa tâm linh nơi huyện đảo..
