Cá cơm nguồn nguyên liệu không thể thiếu khi sản xuất nước mắm Phú Quốc. Nhưng nguồn nguyên liệu này đang dần trở nên khan hiếm làm cho sản phẩm nước mắm truyền thống nổi tiếng của huyện đảo Phú Quốc đối mặt với rất nhiều khó khăn, thách thức trong chiến lược phát triển.
Nguyên nhân làm suy giảm lượng cá cơm tại đảo ngọc
Nguyên nhân chính dẫn đến việc nguồn cá cơm bị suy giảm nghiêm trọng là do khai thác quá mức, không mang tính bền vững, đánh bắt chưa đi cùng với tái tạo khôi phục và bảo vệ đàn cá tự nhiên trên ngư trường. Cường lực khai thác cá cơm hiện nay đã vượt cường lực khai thác bền vững tối đa. Mỗi năm, Phú Quốc cần khoảng 40 ngàn tấn cá cơm nguyên liệu để sản xuất ra khoảng 25 – 30 triệu lít nước mắm truyền thống. Nhưng theo kết quả điều tra của Viện nghiên cứu hải sản thì trữ lượng và sản lượng khai thác cá cơm ở vùng biển Tây Nam Bộ đã giảm từ 20 – 30% trong 10 năm qua.
Với số lượng đông đảo phương tiện nghề lưới kéo chiếm 32%, khai thác khoảng 80% tổng sản lượng hải sản toàn tỉnh chính là nguyên nhân dẫn đến suy giảm, cạn kiệt nguồn lợi thủy sản, nguy cơ cao nhất là nhóm cá nổi như cá cơm bị đánh bắt quanh năm. Nguồn cung hạn chế nên nguyên liệu đưa vào chế biến chỉ đáp ứng được 50 – 60% nhu cầu sản xuất.
Thực trạng
Việc khôi phục và bảo vệ nguồn lợi cá cơm trên ngư trường đang bị cạn kiệt là hết sức khẩn cấp, không những có tầm quan trọng đối với nghề sản xuất nước mắm Phú Quốc mà còn có ý nghĩa đối với môi trường sinh thái biển. Cần nghiên cứu đánh giá lại loài thủy sản này, xác định rõ trữ lượng, sản lượng có thể khai thác đánh bắt, các vùng bãi giống tự nhiên, khu vực sinh sản. Cùng với đó, rà soát, ổn định cơ cấu tàu thuyền khai thác đánh bắt phù hợp với trữ lượng cá cơm và khả năng cho phép của ngư trường.
Đồng thời, khoanh vùng phục hồi, tái tạo, bảo tồn các hệ sinh thái và môi trường sống của cá cơm, quy định các vùng cấm khai thác, mùa vụ và kích thước mắt lưới đánh bắt cá cơm; nghiên cứu bảo tồn, phục hồi san hô, cỏ biển ở vùng, khu vực quan trọng để bảo vệ nguồn cá cơm và những loài thủy sản khác.
Giải pháp
Giải pháp cấp bách hiện nay đã được tỉnh triển khai như giảm cường lực khai thác đối với các nghề khai thác cá cơm, điều chỉnh cơ cấu nghề khai thác phù hợp đối với nhóm cá cơm. Đồng thời, cấm nghề lưới kéo khai thác đánh bắt tuyến bờ, quy định cường độ ánh sáng của nghề lưới vây. Ngoài ra, đẩy mạnh thông tin tuyên truyền trong ngư dân về lợi ích của nguồn lợi thủy sản tự nhiên trên biển để tạo sự đồng thuận trong cộng đồng, cùng chung tay khôi phục, bảo vệ và phát triển cũng đã được tiến hành song song.
Đặc biệt, cấm triệt để khai thác đánh bắt cá cơm vào mùa sinh sản để tái tạo, phát triển bầy đàn nhanh, hạn chế những nghề đánh bắt thủy sản khác ảnh hưởng đến môi trường sống của cá cơm; thành lập các mô hình đánh bắt cá cơm khoa học, bền vững và thân thiện với môi trường; vận động các nhà thùng sản xuất nước mắm chỉ thu mua cá cơm trong mùa khai thác chính vụ, không thu mua khi cá cơm vào mùa sinh sản.
Hy vọng với những động thái tích cực và nhanh chóng như vậy, nguồn nguyên liệu cá cơm tại các vùng biển phía Nam Phú Quốc sẽ được bảo vệ và phục hồi mạnh mẽ hơn. Nước mắm Phú Quốc với truyền thống hàng trăm năm nay sẽ được giữ gìn cho con cháu thế hệ sau.